Powered By Blogger

Friday, October 7, 2011

Kisah Handap (1)

P u r u k c a h u

Kisdap : Jamal T. Suryanata

Matan limbah asar tadi Ainun paguni haja duduk baungutan di muhalawang padapuran. Pina mandam muhanya manjanaki ampah ka batang banyu. Antah sudah barapa puluh kalotok nang lalu, cakada karikinan lagi. Lamun tadangar ada bunyi masin kalotok matan di hulu, langgak gulunya maningau. Limbah kalotok nangitu balalu haja, asa halus pulang awaknya. Damintu haja paulahnya saban hari saban kamarian.
“Sahahadanya haja, Nun-ai,” ujar nang uma bagamat mamadahi. “Disasadangi kalakuan, bauntung-ai. Lamunnya dasar judu ikam, bulik haja tu inya kaina. Tagal, apa mambari supan kalu mun diwada urang nang kaya karindangan saurangan. Tarangakan urang maitihi diikam. Kada nang bajukung, kada nang di kalotok, handak sakampungan urang sudah hapal lawan parigal diikam nang pina ganjil nangini.”
Manuli talinga Ainun saban kalian umanya mamadahi. Jangan handak baginglup masuk ka rumah, bakitar sakilan pada kadudukan haja gin cakada inya. Ujar paribasa, dihiraninya jaka tahi larut. Mandam haja muhanya manjanaki ampah ka batang banyu. Ada jua lihum satumat, pina muru pulang. Nang kaya ari handak hujan.
“Ka Aran…, Ka Aran. Pabila jua pian datang?” jarnya pina liwar marista.
Tagal, sabulan, dua bulan, talu bulan, kada jua lalakian nang tarus diganang dihadang-hadangnya nangitu taliat batang hidungnya. Limbah ada jua kalotok nang bamandak parak pabanyuan rumahnya, urang lain nang naik ka tabing. Ada pulang kalotok lain pina balangsam, taka subarang singgahnya.
“Ka Aran…, Ka Aran….”
*    *    *
anak halang diam di sarang
landak mati tapuntal kain
banyak urang sudah badatang
kahandak hati kada ka lain
*    *    *
Ainun sudah talanjur sayang lawan si Sahran, lalakian nang pangrasanya kadada iindaannya nangitu. Inya sudah liwar parcaya mun lalakian nangitu musti bulik pada pamadaman. Musti bulik cagar maambili diinya. Kada ari ini, isuk. Kada isuk, isuknya. Kada isuknya, ya isuknya pulang. Makanyaam, nang pabila-pabilakah datangnya, musti dihadanginya tu pang. Ari ini Ka Aran musti datang, jarnya dalam hati. Saban hari nang kaya itu haja. Liwar yakin tu pang inya lawan pangrasanya. Lamun kada malidang dauh magrib babunyi, hanyar tu inya bakikira handak masuk. Lamun kada, duduk baungutan tu pang inya tatarusan mahadangi.
Dimapa Ainun handak baalih. Dimapa hatinya handak bapaling ka lalakian lain. Janji kawin lawan si Sahran sudah tajarat mati. Janji badua sahidup-samati sudah talanjur diucapakan. Bulan sahiris nang jadi saksi. Angin malam nang mandangarakan. Ainun ingat banar nangapa nang dijanjiakan Sahran wayahitu. Samunyaan paguni asa di pancung ilat. Asa kikilaran muha si Sahran lamun sudah taganang.
“Ding,” ujar Sahran wayahitu, “ikam sayanglah lawan diaku?”
“Ai, kanapa pian, Ka Aran, jadi batakun kaya itu?” Ainun asa mawah.
“Kadaai, ding-ai. Aku sahibar handak manahapi hati banarai.”
“Umaai, Kaka ni. Kada yakinah lagi pian ni lawan diulun?”
“Kadainya nang kaya itu pang, ding-ai. Tagal….”
“Tagal kanapa garang? Kanapa pulang, Ka Aran?”
Sahran takurihing. Inya tahu Ainun handak manggasak supaya inya bapadah batarus-tarang. Sabujurnya nang kaya itu jua pang nang dikahandakinya. Malam ini inya musti bapadah. Tagal, antah badimapakah, ilatnya asa ngalih maucapakan. Inya tahu, nangini kada sahibar barat diucapakan haja, tapi musti cagar barat jua didangarakan.
“Nang kaya ini,” jar Sahran kaputingannya limbah manimbang-nimbang. “Kamarian samalam, aku ti sudah taakuri pamandiran lawan Abah Ijum. Kami sudah bacucuk buku. Aku sudah jua marikin untung-ruginya.”
Balalu asa malidup dada Ainun. Jakanya ari kada malam, musti pang si Sahran tajanaki muhanya nang saitu-saini baubah pina wirai. Pina kalas ka tahi-tahi. Dalam hatinya, sakuai Ka Aran sudah baubah. Kadada tatangguhan lain pada mangira lamun si Sahran cagar dikawinakan lawan si Ijum. Ka Aran cagar kawin dua kawalku sakampung? Tagal, Ainun bahinip haja. Takutan kalu katahuan lagi manimburu.
“Imbah itu pang?” Suara Ainun baubah bunyi barat.
“Anu, Abah Ijum ti mambawai aku tulakan madam ka banua urang. Ujar sidin, ka Purukcahu. Cagar bagawi mandulang amas. Manukui kawal sidin nang sudah bapupuluh tahun badiam di situ. Isuk ari, sungsung baisukan, kami handak batulak. Ujar ti, Jabran lawan Musa umpat jua lawan kami. Jadi, isuk ti kami cagar tulakan baampat. Alat-maalat sudah disimpuni bubuhannya di rumah Abah Ijum. Aku tinggal tulak awak lawan pundutan sahibarnya haja.”
Balalu dada Ainun asa balunggar. Lihum saurangan inya.
“Cagar balawaslah pian maninggalakan?”
“Ada pang kalu mun bangsa tatalu bulan.”
Muha Ainun baubah pulang. Mandam. Tagal, biar malam pina salau-salau, Sahran kawa manangguh mun Ainun kada katuju mandangar nang sudah diucapakannya tadi. Samunyaan sudah dirikin, sudah disalukinya. Balalu inya balingkang ka balakang Ainun. Dipagutinya awak Ainun. Diingkutinya tangan Ainun. Dipusutinya rambut Ainun. Galugupan dada Ainun. Asa handap pahinakan Ainun.
“Ding,” ujar Sahran mambisiki, “lamun kita dasar bajudu, kadada pang nang kawa mahalangi. Kada ada bibinian lain di hati Kaka, dinga-ai. Di mataku, ikam tu pang sudah bibinian nang pambungasnya di dunia ni. Parcaya ja, aku kada bakalan kawin lawan nang lain. Tagal, lamun kita kawinan wayahini, lamun pancarian paguni sapamatuk-sapangikih, nangapa nang cagar dimakan dikutil-kutil dudi ari kaina? Tapikir nang kaya itu juaam jadi aku mahakuni cucubaan umpat madam ka banua urang lawan bubuhannya tu. Nangapakah nang cagar digawi, asal halal, hakun haja aku. Napalagi mun nyata-nyata cagar bagawi mandulang.”
Ainun hinip batundukan.
“Kaina, mun aku sudah bulik pada pamadaman,” jar Sahran pulang, “basisiap ha ikam manarima kulawargaku badatang. Kita musti kawinan. Kita hidup barumah tangga. Hidup badua lacit ka tuha. Sahidup-samati. Hakun haja kalu ikam, ding, mahadangi aku?”
Ainun lihum bapair. Malam sasain pina bakadap. Bulan sahiris lindung ditukupi rakun. Ari sasar landung sasar asa badingin. Pucuk paring bunyi mandisau ditampur angin. Matan di jauh, ada jua tadangar suara burung kulai-kulai bunyi mailun basasahutan. Asa mambari takutan. Tagal, nangapa lagi nang handak ditakutanakan Ainun. Sasain lawas sasain asa bapisit tangan Sahran maragapi awaknya.
*    *    *
lamun lamari asa basasak
urak tilam bagandir banang
lamun hati talanjur rusak
siang malam tarus taganang
*    *    *
Sambil duduk bacungkung di muhalawang padapuran, Ainun kujihing-kujihing saurangan. Inya lagi taganang wayah hahalusan bahari. Suwah sakali Sahran bakalahi lawan Adul rahatan bubuhannya mandian di batang banyu. Pungkalanya sabujurnya ritis haja pang. Wayahitu ti si Adul dua kakawalannya pina macal maudaki kakanakan bibinian. Tamasuk diinya saurang, si Ainun.
Wayahitu, maliat bubuhan Adul wani maudaki Ainun, balalu Sahran hancap mamaraki. Panambaian ditagurnya baik-baik haja, “Bubuhannya, jangan balajar pina lanji pang lawan bibinian. Cuba pikirakan, lamun ading ikam saurang pang nang diagahi urang kaya itu, nangapa habar? Maliatakan hajalah bubuhan ikam ni, ha?”
 Nang ditagur mangatingkang mananawaakan Sahran. “U-u-uh… halah, ada nang handak jadi pahlawan sakalinya, bubuhannyaai!” jar Adul sambil bakulibi cangang ampah ka bubuhan kakawalannya. “Ho-ho-ho…, bagus, bagus! Kamu orang rupanya mau jadi pahlawan, ha? Mau jadi ekstrimis, ha? Hem…, huebat, huebat!
Mandangar Adul baucap manuruti pabasaan bubuhan urang Walanda bahari, balalu tadarau pulang bubuhan kakawalannya tatawaan. Darah Sahran makaam asa manggurak mandangarakan dihuhulut si Adul nang kaya itu. Limbah kada tahan lagi badiam, hancap inya batajun ka banyu nang kaya Tarzan baluncat matan di tabing. Langsung awak si Adul nang ditujunya. Dikacaknya tangan Adul, layah. Dirunggutnya rambut Adul, talapas. Ditamparnya muha Adul, mantakup. Dapatnya malilit gulu Adul, dinyalamakannya. Bagudar inya badua di dalam banyu. Baganti manyalamakan. Nang lain basurak maampiki. Gurahukan nang kaya maliat urang tinju. Kaputingannya, Adul manyarah limbah kada kawa bakual lagi dilamas Sahran. Kakawalannya bukahan, asing-asingnya naikan ka tabing maninggalakan.
Limbah Adul bulik sambil manangis basisigan, limbah kakawalan nang lain sudah bulikan sabarataan, Ainun mamaraki Sahran nang hanyar naik ka tabing. Diitihinya awak Sahran saikungan kalu ada nang pina waru, lipap, atawa babincul-bincul. Lawas jua dijanakinya muha Sahran. Limbah asa kadada nang musti diarihakan, balalu inya takurihing. Asa ranai hatinya.
“Ka Aran, kanapa pian jadi bakalahi?” Ainun batakun pina susupanan.
“Kada papaai. Aku kada katuju haja mun manjanaki urang macal nang kaya bubuhan si Adul tu. Napalagi lamun aku maliat ada urang nang wani maagahi ikam, musti aku kada tahan bahinip maliatakan.”
“Kanapa garang, Ka Aran?”
“Aku sayang lawan diikam.”
“Pian sayang lawan ulun?”
Sahran kada manyahuti. Matanya haja nang pina landap maitihi muha Ainun sambil bauntuk. Mata Ainun landap jua maitihi ka muha Sahran. Balalu taganang inya lawan muha si Ulis, kakanya nang mati kana satrum taimbai abahnya bulan puasa samalam. Pangrasanya, Sahran sama bangat lawan si Ulis. Muhanya, awaknya, kalakuannya. Badudua sama sayangnya jua lawan diinya.
Tagal, bangsa sapuluh tahun limbah kajadian nangitu, inya marasa ada nang pina lain dalam hatinya. Ainun kada tahu. Inya kada kawa mananarawah nangapa sabujurnya nang ada di dalam hatinya. Saban kalian inya badapat atawa basampukan di jalan lawan si Sahran, balalu haja dadanya asa mandibar. Asa ada nang bagunpal-gumpal. Limbahanu inya lihum saurangan bila taganang kajadian nangitu.
“Aku sayang lawan diikam,” ujar Sahran wayahitu.
Kanapa Ka Aran jadi sayang lawan diakulah? Kanapa kada sayang dua nang lain? Rancak Ainun batakun lawan hatinya saurang. Rahat asa cinit kupalanya mamikirakan. Tagal, paampihannya tahu jua inya nangapa sabujurannya papacahan cacapatian nang salawas ini maulah inya asa jadi urang sisintingan. Bangsa patang bulan baluman tulak madam ka Purukcahu, Sahran bapadah batarus-tarang lawan diinya, “I love you, Ainun. Aku cinta bakarik lawan diikam!”
Ainun manga. Ainun tanganga.

*    *    *
handap kisah ringkas carita
kisah tamandak di purukcahu
hati balisah awak marista
umur handap kada babau
*    *    *
Sabulan, dua bulan, talu bulan, lacit mamitung bulan sudah Ainun tatarusan saban hari saban kamarian duduk baungut di muhalawang padapuran mahadangi Sahran bulik pada pamadaman, kadada jua habar baritanya. Turui katia turui, lucung katia lucung. Kaputingannya, Ainun asa kada tahan lagi mahadangi.
Isuk arinya, subuh paguni kadap baambun, Ainun sudah siap handak tulak lawan sabuting puntalan. Inya handak manukui si Sahran ka Purukcahu. Inya handak manunti calun lakinya di pamadaman. Musti aku makaam nang baalah, ujarnya dalam hati. Ka Aran musti sudah lawas mahadangi diaku. Limbah sudah basisiap, balalu inya mangalunyur turun ka pinggir batang banyu handak mancari kalotok nang tulak panyungsungnya.
“Ui, Ainun!” ujar umanya managur. Sidin hanyar tuntung basubuh. “Handak ka mana kuang diikam, bauntung-batuah? Handak ka mana ikam basusubuhan ari sudah turun pada rumah lawan puntalan? Babulik gin, nak-ai. Babulik ha, tai-ai. Maasi-asi ha ujar kuitan.”
“Kada, ma-ai. Sakali ini ulun musti balantih. Sakali ini ulun makaam nang musti baalah. Ulun handak manukui Ka Aran ka Purukcahu.”
“Umai, anakku-ai. Nang kaya apalah lagi uma ni mamadahi diikam. Nang kaya apa lagi caranya kami manjalasakan supaya ikam ni parcaya lamun si Sahran tu kada cagaran bulik ka banua lagi salawasan.”
“Cah, pian tu pangaramput! Ka Aran musti sudah lawas mahadangi ulun. Lamun inya kada kawa bulik, musti ulun nang baalah manunti sidin. Dasarah, mama ni, handak mahuhuasi ulun banarai. Hiri kalu mama nih mun ulun balaki.”
Astaghfirullaahalazhiim!
Mandangar nang uma tadikir, mangakak Ainun tatawa. Pina baunggutan bahunya. Limbah itu tangannya kawai-kawai ampah ka batang banyu. Ada kalotok nang handak batulak ampah ka hulu.
“Purukcahu! Ka Purukcahu!” jarnya kuciak-kuciak sambil bakawai.
Tagal, tukang kalotok pina manahu. Jangan handak baparak manyinggahi, balangsam haja gin cakada. Mangunyur tarus maninggalakan. Sabuah pulang ada di buritan, nang kaya itu pulang. Ada pulang nang lain, nang kaya itu pulang. Nang kaya itu pulang. Nang kaya itu pulang. Ainun makaam tatarusan kuciak-kuciak sambil bakawai kada bapapagatan.
“Pucukcahu! Purukcahu!!”
“Purukcahu…!!!”

Batu Ampar, September 2004  

No comments: