Powered By Blogger

Friday, October 7, 2011

Kisah Handap (7)


Al-Falah

     Kisdap : Jamal T. Suryanata     


Ari hudah parak satangah anam, langit balum jua taliat pina sihai. Baribisan paguni haja pina maambun limbah hujan sing labatan subuh tadi. Umai, dinginnya jua minta ampun. Asa mancucuk lacit ka tutulang balikat. Dua ikung burung sisikat laju tarabang basasahan, tumbang-tumbalik marabutakan hulat daun, kada saapa hilang ka padang karamunting. Pucuk rarapunan batumat pina maumbayang, lajang di hujung kampung. Pucuk gunung Tamiang nang gampir dua balum jua tapi kaliatan lantaran tatukup kabut.
Di muhalawang masigit, Budin duduk taungut manyaurangan matan tuntung basubuh tadi. Liput awaknya babungkun tapih, taangkat bahunya kadinginan. Kupiahnya singgang ka kanan. Batisnya batumpang basungsali. Nang kanan di atas, nang subalah kiwa bajajak ka watun. Muhanya pina mandam. Matanya sandu, pina puang manarawang, lanjar manjanaki ampah ka subarang jumbatan.
Hudah parak batangahtahunan nangini Budin basubuh saurangan haja. Jaka ujar paribasa, wayahini ni inya tu iya supir, iya karnit, iya panumpangnya jua. Napang, bilang saban kalian, matan batahrim kikira satangah lima hampai tuntung badu’a yatu inya paguni haja bacugut saurangan di paimaman. Kadada urang nang bacungulnya. Kadada urang nang pina tagaraknya hati handak turun mangawali inya sumbahyang subuh bajamaah di masigit. Sintup urang sabarataan. Asing-asingnya mamadar di rumah, pisit balingkun di kaguringan. Umai-alah, jar Budin marista dalam hati, hudah nasip masigit kami kalu nang kaya ini. Handak inya umpat balapas nang kaya diurang, katia parkara sariat agama. Napalagi inya hudah jua manyanggupi amanat nang kai. ”Badusa kita sakampungan lamun masigit hampai puang,” jar kainya mamadahi. Harung hatinya, asa sasak dadanya mamikirakan. Kaputingannya, kikiliran banyu matanya kada katahanan.  
Mun hudah kaya itu, balalu haja Budin taganang pulang lawan kainya, almarhum Haji Nawawi. Wayah inya paguni hahalusan dahulu, rancak kainya mangisahakan nang kaya apa bahari sumangat urang sakampung wayah handak mandiriakan masigit nangini. Pada-padanya urang manyurung harta, tanaga, wan pamikiran gasan mambangun masigit nang hudah lawas dikahandaki barataan. Duit, banih, baras, kayu, batu, pasir, sirap, atawa nangapa haja nang kawa dipakai gasan mambangun masigit hudah kada karikinan disumbangakan. Kada kawa disambat tunggal butingan lagi. Balum lagi mun tarikin hudah barapa jua sumbangan Pa Bupati atawa Abah Guburnur wayah bubuhan sidin nitu handak bacalun maumpati pilkada.
Limbah bangunan hudah satangah jadi pulang, umai, liwar rami urang datang mahurung masigit. Kada sahibar bubuhan lalakian haja nang rami turunan, bubuhan bibinian jua kada hakun batinggal di rumah lantaran handak umpat sumbahyang bajamaah di masigit. Napalagi mun wayah sumbahyang magrib, isya, wan subuh, rapat barisan hampai dua-talu sap panjang. Nang kaya itik dibarak ka pahumaan, bajurut urang tulakan ka masigit. Haji Nawawi jua, nang saban waktu jadi imam, kada muyak-muyaknya mamadahi bubuhan jiran sidin nang rupak-rupak. ”Dua puluh pitung kali lipat pahalanya mun kita sumbahyang bajamaah di masigit,” jar sidin mambari sumangat. ”Siapa urangnya nang kada hakun dibari pahala banyak, iya kalu? Nangitu jua nang cagar jadi sangu kita wayah hidup di akhirat kaina. Surga upahnya. Surga!”
Tagal, nangitu ti sahibar kisah bahari wara. Kisah labih sapuluh tahunan nang lalu. Kisah wayah Kai Haji Nawawi paguni hidup, wayah awak sidin paguni wagas. Wayahini pang, nangapa habar? Umai, jaka ujar paribasa pulang, kada rasuk aguk lawan kaluung. Al-Falah, nang baarti ’manang’ atawa ’bauntung’, damintu masigit nangini dingarani urang. Mun harat ti iya harat pang. Tagal, jaka ibarat kakanakan tu, iya ujar urang tu katinggian aksara astilahnya. Ngaran nang disandang kada mambadai lawan kaadaannya wayahini nang hudah sunyi-suung. Tikas bangunannya haja nang harat, isinya makaam puang. Jangan angkuhnya handak hibak sabaris saban waktuan, wayah bamagrib haja paribasanya kada musti ada dua-talu ikung nang datang. Napalagi mun hudah parkara cagar basubuh, si Budin tu pang lagi nang hakun kukuncahung batahrim saurangan. Lacit tuntung salam, bawirid, badu’a, tatap haja jua inya manyaurangan. Lamun hudah nang kaya itu, taganang jua lawan amanat nang kai, asa harung pulang hatinya mamikirakan. Kada karasaan, kikiliran pulang banyu matanya kada katahanan.
*   *   *
Masigit Al-Falah hanyar baumur bangsa pitung tahun limbah didiriakan. Wayah itu, Kampung Limbukut mulai pina baubah. Urangnya sasain barami. Kadapati jauh pada masigit, kiwa-kanan hanyar dibangun kumplik parumahan. Macam-macam ukuran, macam-macam jua tawasnya. Mun dirikin-rikin, kikira kada kurang pada walung puluh buah rumah nang hudah jadi wan hudah jua diganai ampunnya. Nang badiam di situ kabanyakannya bubuhan pagawai kantur, karyawan parusahaan, lawan padagang di pasar. Nang lain kawa dirikin lawan jariji.
Kampung Limbukut bujur-bujur hudah baubah, sasar satahun sasar pina barami. Kada baisukan, kada kamarian, lacit ka pukul sawalas malam pina ada haja urang nang paguni lalu-lalang. Haji Nawawi, nang wayah itu umur sidin hudah sasain tuuh sasar batuha, liwar himung hati sidin maliat kampung sasar pina barami. Lamun urangnya banyak, jar sidin manggarunum dalam hati, paling kada masigit cagar tabanyak jua isinya. Nangitu juaam nang diharapakan sidin matan dahulu wayah handak mandiriakan masigit nangini. Harapan bubuhan tutuha kampung. Harapan urang sabarataan.
Bujur jua, nang kaya ujar paribasa gayung basambut, bangsa dua tahun limbah kumplik parumahan nangitu didiriakan, urang nang ka masigit dasar sasain babanyak jua. Napalagi mun ari Jumahat, masigit parak hibak lacit ka buncu-buncu. Sap sumbahyang magrib atawa isya bajamaah batambah jua dua-talu baris. Haji Nawawi sasain basumangat jadi imam saban waktuan. Limbah itu pulang, wayahini sidin hudah bakawan jua siang-malam turun ka masigit. Budin, cucu sidin saurang nang hudah tamat aliyah di punduk pasantrin di Martapura, hudah kawa dipalar gasan jadi mu’azin atawa tukang bang. Bila handak basubuh, dilajari sidin turun basungsung pada urang. Badua-bacucu sidin bagantian batahrim mangiau urang kampung. Umai, himungnya hati Haji Nawawi, hudah ada cucu nang cagar kawa manggantiakan mun kaina sidin hudah udur kada kawa turun ka masigit lagi.
Satahun, dua tahun, talu tahun, waktu tarus balingkang batingkukut. Umur Haji Nawawi sasar sahari sasar batuha jua. Awak sidin mulai rancak gagaringan. Satutumat masuk angin, satutumat manggah, satutumat sakit kupala. Balanggar sigar dua-talu hari, manggah-mukuh pulang. Hudah parak sapuluh tahun sidin jadi kaum, jadi imam saban waktu sumbahyang, wan jua jadi Katua Badan Pangalula di Masigit Al-Falah nangini. Ya Allah, jar sidin dalam hati, hudah wayahnya kalu aku ni baistirahat bakatik tasbih di rumah haja lagi.
Malam Jumahat, rahatan handak badiri limbah tuntung baisya, Haji Nawawi tarabah di paimaman. Hancap urang manulungi. Pina kadada pahinakan lagi. Darah kaluar matan di buncu bibir sidin. Maliat kaadaan nang kaya itu, saitu-saini mutur ambulan dikiau urang. Awak sidin diangkat, ditandu ka mutur ambulan, balalu dibawa ka rumah sakit. Liwar haut supirnya manjalanakan. Tagal, nang ngaran umur kada babau, nang ngaran samunyaan urusan ada di Tangan nang Ampun-Nya, balum lagi mutur ambulan lacit ka paliukan rumah sakit, Haji Nawawi hudah balapas. Inna lillâhi wa inna ilaihi râjiûn. Haji Nawawi maninggal, ganap baumur pitung puluh lima tahun.
Malam itu jua habar kamatian Haji Nawawi hampai ka talinga urang sakampungan. Kada sahibar di Kampung Limbukut haja, kamatian Haji Nawawi lakas tahabar jua lacit ka kampung-kampung nang rupak subalah-manyubalah. Abut urang sabarataan. Harung hati urang sakampungan. Lalakian-bibinian, banyak urang nang manangis lantaran asa kahilangan. Nang kaya urang manabang paring, jar urang baparibasa, musti nang badahulu dijuhuti nang pina takujur wan tamining. Ada juakah urang nang kawa manggantiakan sidin? Siapa pulang kaina nang maimami kami sumbahyang?
*   *   *
Pangrasa urang dasar bujur, tatakunan urang dasar baalasan. Masigit Al-Falah nang ganal mahunggang, nang wayahini andaknya hudah di tatangah kampung, sasar sahari sasar pina baligar. Tunggal ikungan jamaahnya bakurang. Napalagi mun jamaah bibinian, balum hampai mamitung hari limbah kamatian Haji Nawawi, kadada nang bacungulnya lagi. Nang lalakian jua tatinggal ampat-lima ikung.
Budin, nang wayahini umurnya balum ganap walung walas tahun, tapaksa manggantiakan tugas almarhum kainya. Tukang buka-kantup lawang masigit, tukang barasihi lantai, tukang simpuni pakakas limbah dipakai sumbahyang, tukang bang lawan kamatnya, hudah itu tapaksa jua inya jadi imam lantaran kadada urang nang hakunnya lagi. Sasar sahari masigit sasar kada baurang lagi. Kaputingannya, tatinggal Budin saurangan wastu nang manyumbahyangi masigit bilang saban waktuan. Lamunnya ada jua urang nang hakun turun mangawani, kada labih pada lima ikung. Nangitu gin wayah bamagrib lawan baisya banarai jua. Mun hudah parkara baluhur, baasar, atawa basubuh, musti inya saraba saurangan.  
Bangsa balanggar talu bulan limbah kamatian Haji Nawawi, bubuhan tutuha kampung hanyar pina tagarak hati mamikirakan nang kaya apa nasip masigit dudi arinya. Malam Ahad nangitu, di ruangan masigit nang ligar, hudah takumpulan urang nang handak bamusawarah. Kada katinggalan jua Pambakal, Pangirak, wan talu ikung Katua RT umpat turunan. Ujar habar ti, rapat ganal nangini diadaakan cagar mamilih pangurus masigit nang hanyar. Cagar maangkat Katua Badan Pangalula Masigit Al-Falah nang pacang manggantiakan almarhum Haji Nawawi.
Handap kisah, malam nangitu tapilih dua ikung nang dicalunakan cagar jadi katua. Bubuhan nang anum pina katuju lawan Drs. Suratno, pagawai Kantur Bupati nang hanyar pindah matan di Jawa. Ada bubuhan nang tatuha hudah baakuran jua lamun Haji Jamhari, maruwai almarhum Haji Nawawi, nang pacang ditunjuk jadi katua. Asing-asingnya manyurung alasan, pada-padanya bapahimatan. Lacit ka pukul sawalas rapat paguni kada bakatuntungan jua. Kaputingannya, supaya rapat lakas tuntung, Pambakal tapaksa maangkat tangan.
”Bapa-bapa lawan Saudara-saudaraku saiman-saagama,” jar sidin mulai bapandir, ”kada pang lamun ulun ni handak balantih-lantih. Kada pang lamun ulun ni piragah pamintarnya. Kada jua maksud ulun ni handak manggurui bubuhan pian sabarataan. Tagal, lamunnya kita paguni nang kaya ini haja, lamun asing-asingnya bakaras lawan kahandak saurang, kikira rapat kita malam damini cagar kada bakatuntungan. Bisa lucung lacit ka subuh kaina.”
”Limbah pang kaya apaam maksud pian tu, Pambakal?” jar Mang Kadir manyanyala.
”Inggih, kaya apa garang, Pambakal?” Tuhalus pulang manambahi.
”Maksud ulun kaya ini,” ujar Pambakal manarangakan. ”Kita musti maambil suara nang pambanyaknya. Limbah itu pulang, supaya pilihan kita kada katahuan, saban ikungan cukup manulis ngaran calun nang dipilih di guntingan kartas. Kartas nang hudah ditulisi tadi digulung dahulu, hanyar dibuat ka wadah nang kaina disiapakan. Pati nangapakah nang diulah, barang haja. Nang kaya urang di pamilu jua. Luber, jar urang tu astilahnya. Langsung, umum, bebas, wan rahasia. Nang kaya apa, Bapa-bapa?”
”Akur, akur, akur...!!!”
”Bah, akur banar, Pambakal-ai!”
”Ayu ja, kita mulai damini jua!”
Dasar bujur, cara damintu sakalinya dasar kada mamakan waktu balanggar dua-talu jam. Kada limpua pada saparapat jam, pamilihan hudah parak tuntung. Limbah dirikin, nang tadinya urang banyak manyuaraakan ngaran Haji Jamhari, kaiyaannya harau Drs. Suratno jua nang jadi tapilih. Hakun kada hakun, akur kada akur, bubuhan nang mandukung Haji Jamhari tapaksa bapusut dada. Agung hudah dicatuk, kalir hudah dikantup.
Tagal, nang ngarannya urang banyak-lah, kisah kada pagat hampai di situ haja. Muntung kada bakuring, ilat kada batulang. Isuk arinya, pas ha pulang wayah ari paraian bagawi, di wawarung Acil Amah urang hudah mulai barunau mamandirakan hasil rapat malam tadi. Asing-asingnya pina curiga-mancurigai. Habar burung mulai tadangar kada nyaman.
”Hm..., kanapa maka Drs. Suratno-lah nang jadi? Kada habis pikir aku. Kada tahukah lagi bubuhannya tu lamun sidin tu urang Jogja, urang Muhammadiyah tulin. Cagar dibawa kamana kaina kita sabarataan? Cagar jadi Muhammadiyah sakampungankah kita ni? Kada sadar bubuhannya ni, handak sumbahyang subuh kada bakukunutan lagi kalu-lah. Padahal, matan sabaharian, matan di padatuan di paninian, kita ni hudah maumpati ahlussunnah wal-jamaah. Maumpati Imam Qusyari, bamazhab Syafi’i.”
”Iyaam, Pakacil-ai, ulun gin asa kada habis pikir jua. Lantihnya pang bubuhannya tu, hakun-hakunnya manunjuk urang nang hanyar. Balum tapi tahu balang-tawasnya hudah pina musti, liwar parcaya lawan kapintaran sidin bapandir. Padahal, lamun dibabandingakan-lah, nangapa garang kurangnya Haji Jamhari tu? Kita hudah liwar hapal nang kaya apa sidin. Urangnya parawaan, pangurihingan, bacaan nyaman didangar, lawan bapangatahuan agama jua. Nangapa kurangnya-am?
”Sapasal pulang, sidin tu paguni kulawarga Haji Nawawi.”
”Nah, nangitu juaam nang handak kusambat malam tadi tu. Tagal, kada patut pang rasanya mun parkara nangitu disambat kada bakukulitan di hadapan urang banyak. Nang musti ti jua, nang kaya ujar Pakacil Asun tadi, cagar dibawa kamana kita ni kaina mun urang Muhammadiyah nang dijadiakan pamimpin. Urang nang jadi imam panutan kita. Kada sahibar sumbahyang subuh kada bakunut haja pang kaina. Bawirid wan badikir bajamaah cagar kadada lagi, bang ari Jumahat cagar kada dua kali lagi, manalakinakan urang mati kada dibariakan lagi, jarah ka kubur kada dibulihakan jua, tamasuk maadaakan maulid atawa paringatan isra mi’raj. Napalagi lamun mambaca syair maulid al-habsyi sambil bacatuk tarbang di dalam masigit, maginnyaai kada bulihnya. Ingat kalu bubuhan andika lawan patuah Ibnu Taimiyah atawa Ibnu Qayyim al-Jauziyah? Banyak nang haramnya tu pang pada sunatnya ibadat kita ni?”
”Hii, busiahalah lamun bujur nang kaya itu-lah.”
”Makanyaam, aku ni mun babawaan kada pang. Tagal, lamunnya paguni haja Drs. Suratno nang jadi Katua Masigit kita, saitu jua aku kada hakun turun bajamaah ka masigit lagi. Biar ja aku sumbahyang di rumah haja lawan anak-bini, lamun bangsa maumpati jadi Muhammadiyah kada tu pang. Maap haja.”
”Aku gin kaya itu jua.”
”Pukuknya ahlussunnah wal-jamaah, titik!”
Sabulan, dua bulan, talu bulan, masigit dasar bujur kada baisi lagi. Parak balanggar tahun, sasain rawak urangnya. Nang mulanya ada jua satatangah sap, wayahini hudah kadapati baurang lagi. Jamaah pacah nang kaya jadi dua pasukan. Nang paguni kada pacah tatinggal Budin saurangan wastu. Bubuhannya nang wayah pamilihan samalam, nag angkuhnya liwar mandukungnya lawan Drs. Suratno, kaiyaannya kada kaliatan bangsul-bangsul jua bigi matanya ka masigit. Bubuhan nang dahulu mahandaki Haji Jamhari jadi katua, hudahnya kada kawa disambat lagi. Hudah ingar matan panambaian. Nang kaya hudah baakuran, kada hakun turun ka masigit lagi lantaran katakutanan cagar jadi Muhammadiyah sabarataan. Saban waktu sumbahyang parak kada baurang lagi. Masigit Al-Falah wayahini bujur-bujur hudah jadi bangunan nang sunyi-suung.
Marasa kada didukung urang, lawan jua mamikirakan nasip masigit, kaputingannya Drs. Suratno baundur diri baampih jadi katua. Banyak urang nang himung, banyak jua nang asa kasian lawan sidin. Tagal, limbah Drs. Suratno balimbah, kaiyaannya masigit paguni haja pina puang saban waktuan. Tatap haja Budin manyaurangan. Habar Drs. Suratno nang Muhammadiyah kada tabukti jua. Kaiyaannya, urang Muhammadiyah nang tuhuk diwada atawa bubuhannya nang mangaku ahlussunnah wal-jamaah tulin, sakalinya sama haja balang-balangnya. Sama haja pada Islam KTP jua. Masigit hudah dijadiakan pungkala. Agama hudah diulah jadi papainan.
*   *   *
Bangsa satangah anam baisukan, di muhalawang masigit, Budin duduk taungut manyaurangan matan tuntung basubuh tadi. Liput awaknya babungkun tapih, taangkat bahunya kadinginan. Kupiahnya singgang ka kanan. Batisnya batumpang basungsali. Nang kanan di atas, nang subalah kiwa bajajak ka watun. Muhanya pina mandam. Matanya sandu, pina puang manarawang, lanjar manjanaki ampah ka subarang jumbatan.
Hudah parak batangahtahunan nangini Budin basubuh saurangan haja. Jaka ujar paribasa, inya nang maninjak, inya nang manyatang, inya jua nang duduk di buritan. Napang, bilang saban kalian, matan batahrim, bang, kamat, sumbahyang, bawirid, hampai tuntung badu’a yatu paguni haja inya bacugut saurangan di paimaman. Kadada urang lain nang bangsulnya. Kadada urang nang pina tagaraknya hati handak turun mangawali inya sumbahyang subuh bajamaah di masigit. Sintup urang sabarataan. Asing-asingnya mamadar di rumah, pisit babungkun lawan gabang di kaguringan.
Ya Allah, jar Budin badu’a dalam hati, sadarakan dangsanak-dangsanak kami. Satuakan hati bubuhan kami nang hudah pacah kada karuan. Tuhuknya pang urang bahari mangumpulakan harta tunggal ikitan gasan maulah masigit nangini, kanapa jua urang kadada nang taganang lagi. Nangapa garang lamun Muhammadiyah? Kanapa kuwang lamunnya Nahdhiyin? Lain pasalnya lamunnya Ahmadiyah. Jadi, siapa sabujurnya nang paling patut mangaku ahlussunnah wal-jamaah lamun masigit nang di pancung palatar haja paribasanya hudah kada tadatangi? Al-Falah, nang mustinya baarti ’manang’ atawa ’bauntung’, kanapa maka tabalik jadi sunyi-suung? Umai, asa harung hatinya. Asa sasak dadanya mamikirakan. Kaputingannya, kikiliran banyu matanya kada katahanan.
Sambil mamusut banyu mata nang hudah batumat lilihan ka kiwa-kanan pipinya, Budin taganang lawan papadah Tuhan dalam al-Quran surat at-Taubah ayat 18: Innamâ ya’muru masajidallâhi man âmana billâhi wal yaumil âkhiri wa aqâmashshalâta wa âtazzakâta wa lam yakhsya illallâha fa’asâ ûla ika ayyakûnû minal muhtadîn. Umai, asa murinding bulu awaknya. Sasain asa harung hatinya.


Pelaihari, Maret 2011

No comments: