Powered By Blogger

Friday, October 7, 2011

Kisah Handap (3)

Abah, Alahai, Abah

Kisdap : Jamal T. Suryanata

Limbah mamatii handphone, balalu awakku asa lamah-kuhai. Lintuhut asa manggatar. Dada galugupan. Pahinakan asa sasain baancap. Panjanak asa maur. Pipilingan asa panas-dingin. Kupala asa baulai. Aku tadikir sambil balingkang mara ka kursi. Limbah asa nahap baduduk, antah kanapakah, balalu haja aku taganang lawan Haji Idih. Asa rarawaian muha sidin nang barasih. Asa tatarauan mata sidin nang jaranih.
            Abah maninggal? Abah kami mati? Aku asa kada parcaya. Hanyar bangsa talu minggu aku bulik ka banua, sidin paguni pina sigar-wagas haja. Kadada taliat mun cagar salakas nangini sidin dikiau mahadap Tuhan. Kadada jua tatangar nang maulah aku atawa biniku jadi tapikir handak balakas bulik pulang ka banua. Sahibar bajinguk barang dua-talu hari nang kaya rajin. Tagal, dimapa aku handak kada parcaya? Suara Ka Masiah di talipun tadi nyata banar mahabarakan lamun abah kami bujur-bujur hudah mati. “Sidin balapas kikira pukul satangah satu malam tadi,” ujar Ka Masiah bunyi saikit mingsang. Bunyi urang nang lagi manahani tangis di rakungan.
            Umai, jarku dalam hati asa marista, kasiannyalah abah. Baarti salajur sidin kada jadi tulak bahaji tahun di hadap. Padahal, niatan sidin handak manunaiakan rukun Islam nang kalima nangitu hudah liwar bulatnya. Hudah dipacang sidin matan batatahunan. Bakurinah abah manunggalakan duit tunggal ikitan. Bahimat sidin bacari supaya kawa lakas tatulak. Jakanya kada tatunda, mustinya tahun nangini tadi sidin sudah tulak baimbai lawan bubuhan Haji Salih. Tagal, iyaam, ngalihai hudah. Asa manyasal ada jua aku. Sidin jua pang nang kada maasi dipadahi. Balalu taganang pulang aku lawan Haji Idih. Asa rarawaian pulang muha sidin nang barasih. Nang kaya muha bubuhan tuan guru atawa urang-urang alim. Muha urang nang kada suwah tapalit rigat dusa.
*    *   *
 Di banua kami ti, matan sabaharian mun urang handak tulak bahaji hudah tabiasa kada baurusan lawan bank atawa pamarintah. Aruah Datu Ilum, aruah Ni Lamak, aruah Kai Badun, Ma Haji Armah, Julak Hadi, Pa Haji Rumawi, Amang Kacut, Acil Inur, atawa nang lain-lain nang hudah bahaji di kampung kami sabarataan tamasuk haji turis. Di kampung-kampung lain gin pinanya iya nang kaya itu jua. Padahal, sabujurnya urang di banua ti tahuai jua lamun kada saikung-badua hudah nang urusan tulak hajinya tapulilit, tapuntal kada karuan tampuh. Ada nang lacit ka Jakarta haja, tabulik. Ada nang sawat dibawa urang ka Madura, limbah baminggu-minggu tapamalam di situ, duit sudah parak tiis, habar cagar tulakan kadada inguh-inguhnya, kaputingannya asing-asingnya bulikan saurang. Ada jua nang hudah lacit taka Makah, tagal balum lagi sawat bahaji hudah dibulikakan urang bapaksaan limbah tatangkap wayah bubuhan askar di situ lagi rajia.
            Bahanu aku ti asa mawah saurang. Asa lucu-lucu ada jua. Macam-macam hudah kisah urang nang tabulik. Kada nang nyamannya kada. Tagal, badimapakah kalu, lacit ka wayahini urang di banua kami tuti paguni haja parcaya lawan bubuhan urang nang maurusi haji turis (pangrasaku ti, jakanya disambat lawan pabasaan nang takarau, bubuhan urang nangitu samaai jua lawan maklar atawa pambalantikan haji ngarannya). Sapangingatku, cakada ham saiikung lagi urang banua nang suwah umpat manyatur ONH (ongkos naik haji, dangsanakai) ka bank nang sudah ditunjuk. Kadada lagi urang nang hakunnya umpat bubuhan jamaah haji nang diurusi langsung ulih pamarintah. Aku kada paham jua, antah paguni bungulah atawa kadapati pintarkah bubuhan urang di banua kami tuti. Tang damintu ha matan sabaharian. Kaputingannya, timbul lihum saurangan banarai lagi aku mun sudah taganang nang kakaya itu. Asa lucu tu pang, habisai kisah.
            Tagal, sahuaran nang kawa kupahami kanapa kabiasaan urang di banua kami tuti jadi lacit ka wayahini tatarusan nang kaya itu haja. Lamun dipipikirakan, ada bujurnya jua pang alasan bubuhan urang tuha di kampung kami tu. Alasan nang kikira paling masuk akal kada lain pada parkara duit. Fulus, jar bubuhan urang Arab. Cuba ja pikirakan halus-halus, tahi giling tuh siapa garang nang mangambingnya (ih, tasalihuah tuti; maksudku tahi kambing tuh siapaam nang manggilingnya?). Kudangar-dangar, wayahini ONH nang sudah ditantuakan pamarintah, ujar ti, sudah labih balalawi juta gasan saikung urang. Mun dirikin-rikin pulang, ditambah lawan urusan ini-itu, kaiyaannya habis manalung puluh juaai. Dasar liwar larangnya. Kada bakalan tajangkau tih ulih bubuhan urang kampung nang sahibar bahuma dua-talu burungan. Satahun sakali ha pulang (cuali urang tu dasar lagi mujur, tang tasipak bungkahan amas nang kaya garabuk ha ganalnya pariannya). Mun kaya itu ti, mustiai bubuhan urang nang bujur-bujur sugih haja nang cagar tarasai naik haji. Handak saban tahunkah tulak bahaji, kadada pantangan. Handak saparundutankah jua, paribasanya, kawaai tarus tulakan. Mun kada bahaji, ya tulak umrah sakulawargaan.
            Kikira lantaran kalalarangan ONH tutiam makanya bubuhan urang di banua kami tu kadada nang kawanya umpat bahaji lawan pamarintah. Kada gagampangan manunggalakan duit manalung puluh juta. Ngalih tu pang. Lamun angkuhnya ada jua saikung-badua nang kawa umpat tulak, musti inya tu tamasuk haji abidin (haji atas biaya dinas, sidinai!). Tagal, nangini ti jatah gasan bubuhan pagawai pamarintah wastu. Mun kada duktur, iya bubuhan mantri panyuntikan. Lamun kada, musti bubuhan amirul hajj atawa pimpinan rombongan. Kaputingannya, urang nang duitnya babaya mayu tagal hudah liwar handaknya tulak bahaji, tapaksaai mamilih umpat haji turis haja. Ujar ti, urang nang baduit bangsa sapupuluh juta atawa takurang saikit gin hudah kawa ditulakakan. Inya sapalih ditalangi urang nang ampun urusan. Napalagi mun kita sudah baduit malima walas juta. Bah, laju pada garubak saku, lakas tu pang ada urang nang hakun manyanggupi manulakakan.
Tutih. Alasan nang sahuaran tutiam kalu nang maulah urang di banua kami pina kada jara-jaranya umpat mangasak ngaran ka alah bubuhan nang rancak maurusi haji turis macam Haji Idih nangitu. Saban tahun pina ada haja tahabar urang nang handak batulak. Tamasuk jua abah nang cagar ditulakakan tahun ngini tadi. Tagal, ujar abah ti, sidin umpat haji turis tuti cakada sahibar lantaran ungkusnya tamurah haja pang. Ada alasan lain nang labih utama. Alasan nang mustinya diniatakan lillaahi ta’ala, jar sidin.
“Imbah pang nangapa garang, Bah?” jarku batakun handak tahu.
“Nang kaya ini,” ujar sidin pina bakurinah. “Kita tulak ka Makah tu kada cagar bakukunjangan kada. Kita tulak ka Tanah Suci lawan niat nang suci jua. Handak manunaiakan suruhan Allah nang wajib kita gawi lamun kita kawa. Manunaiakan rukun Islam nang kalima. Damintu kalu?”
Unggut-unggut haja aku mambujurakan pandiran sidin.
“Lain pada bahaji,” jar Abah manarusakan, “kita musti baniat jua lamun kaina sudah di situ kita handak batuhuk-tuhuk baibadat. Lain pada nang wajib, kita gawi jua nang sunat-sunat. Ujar bubuhan urang nang alim-alim, lamun kita baibadat di Tanah Haram nangitu pahalanya liwar ganalnya. Babarapa kali lipat pada pahala kita baibadat di banua. Nah, lantaran nangituam makanya Abah umpat haji turis haja. Supaya talawas, supaya di situ bujur-bujur kawa bahimat baibadat, Abah umpat maurus pisa nang talu bulan. Mudahan salawas di situ kaina Abah bigas haja tatarusan. Lacit ka musim haji. Lacit jua ka wayah bulikan.”
Umai, asa liwar kagum aku lawan niatan abah. Ihlas luar-dalam. Lantaran niat sidin nang bujur-bujur lillaahi ta’ala nangitu jua, makanya aku langsung maakuri haja wayah sidin bapadah handak manjual pahumaan nang tatinggal bangsa sapuluh burungan di pinggir awang di kampung subalah. Gasan manambahi tabungan sidin. Nang kaya itu jua bubuhan dangsanakku nang lain. Ka Masiah malahan umpat manambahiakan parak manalu juta. Adingku nang badua batuturuk satangah juta saurang. Aku saurang kawa manyangui sahibar hagan pawilanjaan sidin wayah di jalan haja. Maksud kami kada lain supaya abah kawa tulak tahun ini jua.
*    *    *
Wayah parak arinya, nang kaya kabiasaan urang di banua nang handak tulak bahaji, kami basalamatan salajur sumbahyang hajat. Banyak urang nang disarui. Tamasuk bubuhan tutuha kampung subalah-manyubalah. Lantaran wayahitu sudah masuk bulan Ramadan, acara salamatan digawi salajur mambukaakan urang puasa. Ujar habar, bubuhan abah cagar ditulakakan kikira panangahan bulan puasa nangini jua. Jadi, samunyaan pakakas atawa baju-tapih nang pacang dibawa, hudah disiapakan. Tamasuk rabuk haruan lawan sapat karing hudah simpun jua di dalam tas ganal. Supaya kada tapahurup, di muka tas ganal ngitu ti ditulisi ngaran abah lawan hurup nang ganal-ganal jua. Malipak ngaran sidin kaliatan matan di lajang.
            Limbah itu, isuk-isuk arinya kuliat abah pina sasain barajin baibadat. Limbah tuntung bamagrib, lacit ka isa sidin tarus haja duduk kada sing kitaran pada pasahapan. Macam-macam nang digawi. Lamun kada sumbahyang sunat, sambil mangatik bigi tasbih sidin badikir atawa mambaca amalan nang lain. Liwar panjang jua doa sidin. Nang kaya sudah lacit di Makah. Tagal, limbah ari basalaman tu, hudah limpua saminggu kami mahadang balum jua tadangar habar nang musti. Kami sapadangsanakan mulai asa kada nyaman. Hati asa batangguh kada karuan.
            Bangsa talu hari parak Ari Raya, datang susuruhan Haji Idih ka rumah kami. Pina sandu muhanya manjanaki abah. Nang kaya hudah kami tangguh, bagamat urang tuti mamadahakan lamun bubuhan abah cagar kada jadi tatulak tahun ini. Tatunda ka tahun di hadap. Urusan paspur ada nang balum tuntung, jarnya pina liwar manyasal manyampaiakan pasan Haji Idih nang wayahitu hudah ada di Makah. 
            Mandangar habar nang kada nyaman nitu, asa manggatar tanganku. Asa liwar sarik hatiku. Asa muar bakaliwaran. Muha Haji Idih nang barasih balalu asa rarawaian di mataku. Aku paguni ingat banar nang kaya apa lamah-limambutnya pamandiran urang tuha nangitu wayah mambawai abah supaya umpat bahaji lawan sidin haja. Harat, dasar liwar harat pabasaan sidin. Lamun hudah mandangar pamandiran sidin nang bahanu dinahapi lawan hadis-mahadis tu, musti urang ngalih baindah. Kada kawa bakual tu pang. Nang kaya urang kana sihir haja lagi. Damintu jua abah samalam, saitu-saini sidin langsung maakuri tawaran Haji Idih.
            Dasar pang, inya kulawarga Haji Idih tuti hudah bapupuluh tahun tabiasa maurusi haji turis. Anak-bini sidin hudah lawas jua badiam di Makah. Anak-cucu sidin gin ada nang diranakakan di situ. Ujar habar pulang, lain pada rumah, di situ ti sidin hudah baisian gadung saurang gasan pamalaman bubuhan urang banua nang ditulakakan haji. Jadi, mun parkara kasugihan musti pang sidin tu liwar sugihnya. Urusan bulang-bulik Makah-banua hudah cakada karikinan lagi. Nang kaya babica haja lagi paribasanya. Paling kada, satahun sakali sidin atawa anak-bini musti turun. Bulik ka banua salajur bacari urang nang cagar tulak bahaji. Kikira lantaran itu juaan kalu nang maulah urang di banua kami tuti paguni haja liwar parcaya lawan pamandiran sidin, lacit ka wayahini.
*    *    *
Sabulan, dua bulan, talu bulan, kalakuan abah pina sasain baubah. Ujar Ka Masiah nang sarumah lawan sidin di banua, wayahini muha abah pina sandu haja tatarusan. Pandiam, kada pamandir, jua kadapati katuju bahuhurun lagi. Napalagi mun cagar hakun bacungul umpat urang banyak barunau di lasmin Makacil Ilam, cakada bakalan tu pang. Kada siang kada malam, di rumah haja sidin nang kaya urang dihilung. Hudah nang kaya itu, makan pulang kadapati gancang lagi. Kada nang kaya biasa, wayahini parut sidin asal sahibar baisi haja.
Damintulah kaputingannya, sasar sahari awak sidin pina sasar bakurus haja. Pina mangurihai mun wayah bajalan. Ada suwah sakali aku bulik manjinguki, umai, asa liwar kasian aku manjanaki sidin. Maliat sidin nang kaya itu, kami sapadangsanakan hudah akur bamupakat pacang manulakakan sidin tahun di hadap. Lamunnya urusan lawan Haji Idih paguni haja pina tapulilit kada karuan, kami cagar mandaptarakan sidin umpat rumbungan haji nang diadaakan pamarintah. Badimapakah, badimapakah caranya, dalas badangsar-batingkukut paribasanya, asal kami kawa manulusakan kahandak abah nang satu nangini.
            Limbah mandangar habar rancana kami nang cagar manulakakan sidin tahun di hadap, sasar ari kalakuan abah pina tabulik nang kaya asal pulang. Sidin mulai hakun pulang umpat bahuhurun, turun ka lasmin, atawa saruan mun ada urang nang baaruahan. Makan mulai gancang nang kaya wayah bigas pulang. Pipi sidin mulai tabulik pina bakancang pulang. Nang kaya itu jua urusan baibadat, pina sasain barajin pulang nang kaya samalam. Tulak balum magrib, bulik limbah tuntung baisa di masigit. Asa himung aku mandangar kisah Ka Masiah atawa habar matan Ading Irus atawa Si Jarni. Tagal, nang kaya parkara judu atawa rajaki, umur manusia kada babau. Kada kawa ditatangguhi.
Kada saapa lawasnya, kikira bangsa talu minggu limbah aku bulik ka banua, pas rahatan aku hanyar tuntung basubuh, handphone babunyi batariring sing nyaringan. Kutingau satumat, ngaran Ka Masiah nang manalipun. Hancap kuangkat, kudapakakan ka talinga kiwa. Limbah mandangar habar matan di banua tu, balalu haja awakku asa lamah-kuhai. Lintuhut asa manggatar. Dada galugupan. Pahinakan asa sasain baancap. Panjanak asa maur. Pipilingan asa panas-dingin. Kupala asa baulai. Aku tadikir sambil balingkang tuju ka kursi. Limbah asa nahap baduduk, antah kanapakah, balalu aku taganang lawan Haji Idih. Asa rarawaian muha sidin nang barasih. Asa tatarauan mata sidin nang jaranih.
            Abah mati? Abah kami hudah maninggal? Paguni aku asa kada yakin. Hanyar bangsa talu minggu aku maliat sidin pina sigar-wagas haja. Kadada taliat mun cagar salakas nangini sidin dikiau mahadap Tuhan. Umai, jarku dalam hati asa marista, kasiannyalah abah. Baarti salajur sidin kada jadi tulak bahaji tahun di hadap. Padahal, niatan sidin handak manunaiakan rukun Islam nang kalima nangitu hudah liwar bulatnya. Jakanya kada tatunda, mustinya tahun nangini tadi sidin sudah tulak baimbai lawan bubuhan Haji Salih. Tagal, iyaam, ngalihai hudah. Asa manyasal ada jua aku. Sidin jua pang nang kada maasi dipadahi. Balalu taganang pulang aku lawan Haji Idih. Asa rarawaian pulang muha sidin nang barasih. Nang kaya muha bubuhan tuan guru atawa urang-urang alim. Nang kaya muha urang nang kada suwah tapalit rigat dusa.

Pelaihari, Oktober 2006

No comments: